Do 12 lutego należy zgłaszać komitety wyborcze do wyborów samorządowych. Zaś do 4 marca należy zgłosić listy kandydatów. Jak wygląda proces i wymagania? Przedstawimy to w poniższym artykule:
Wymogi dotyczące list kandydatów
Kodeks wyborczy określa następujące warunki zgłoszenia listy kandydatów na radnych w wyborach do rad gmin liczących powyżej 20 tys. mieszkańców oraz – zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy – w wyborach do rad dzielnic m.st. Warszawy:
- komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów;
- w przypadku utworzenia koalicji wyborczej i powołania koalicyjnego komitetu wyborczego w celu zgłoszenia wspólnych list kandydatów do danej rady komitet wyborczy partii politycznej wchodzącej w skład koalicji nie może samodzielnie zgłaszać list kandydatów do tej rady, jeżeli w okręgu wyborczym została zgłoszona wspólna lista kandydatów;
- liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż pięć i nie może być większa niż liczba radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym, powiększona o dwóch kandydatów;
- liczba kobiet nie może być mniejsza niż 35 proc. liczby wszystkich kandydatów na liście;
- liczba mężczyzn nie może być mniejsza niż 35 proc. liczby wszystkich kandydatów na liście (jeżeli w wyniku obliczeń okaże się, że 35 proc. liczby wszystkich kandydatów na liście jest liczbą ułamkową, wówczas należy dokonać zaokrąglenia w górę);
- lista kandydatów powinna być poparta podpisami co najmniej 150 wyborców stale zamieszkałych odpowiednio w gminie liczącej powyżej 20 tys. mieszkańców, ujętych w Centralnych Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy. Wyborcy udzielający poparcia nie muszą natomiast stale zamieszkiwać na obszarze okręgu wyborczego, w którym zgłaszana jest lista kandydatów na radnych. Wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów, a udzielonego poparcia nie można wycofać;
- kandydat na radnego może jednocześnie kandydować w wyborach tylko do jednego organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego i może być zgłoszony tylko w jednym okręgu i tylko z jednej listy kandydatów; dotyczy to także zakazu jednoczesnego kandydowania do Rady Dzielnicy i do Rady m. st. Warszawy.
Nie ma zakazu jednoczesnego kandydowania na radnego i na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta w tej samej gminie. W przypadku jednoczesnego wyboru tego samego kandydata na radnego i na wójta, jego mandat radnego wygasa z mocy prawa.
Kto może kandydować na radnego?
Kandydatem na radnego może być osoba wchodząca w skład komitetu wyborczego, w tym także pełnomocnik wyborczy.
Kandydatem na radnego może być osoba, która:
- ma prawo wybierania w tych wyborach;
- jest obywatelem polskim lub obywatelem Unii Europejskiej, niebędącym obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
- najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;
- stale zamieszkuje na obszarze odpowiednio gminy lub dzielnicy m. st. Warszawy, w której kandyduje. Nie ma obowiązku zamieszkiwania na obszarze okręgu wyborczego, w którym kandydat zostanie zgłoszony;
- jest ujęta w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy lub dzielnicy m.st. Warszawy.
A kto nie może kandydować na radnego?
Kandydatem na radnego nie może być pełnomocnik finansowy.
Nie może być kandydatem osoba:
- pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
- pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
- ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu;
- skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności w postępowaniu lustracyjnym;
- będąca obywatelem Unii Europejskiej niebędąca obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, pozbawiona prawa wybieralności odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem albo w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
Posiadanie praw wyborczych ocenia się na dzień wyborów.
Wymogi dotyczące zgłoszenia listy kandydatów
Listy kandydatów na radnych zgłasza się do właściwej odpowiednio gminnej komisji wyborczej lub dzielnicowej komisji wyborczej nie później niż do godz. 16.00 w dniu 4 marca 2024 r.
Po dniu 4 marca 2024 r. zgłoszenie listy kandydatów na radnych jest możliwe wyłącznie gdy w terminie przewidzianym dla zgłoszenia list kandydatów w okręgu wyborczym nie zostanie zgłoszona żadna lub tylko jedna lista, a liczba zgłoszonych kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w okręgu bądź mniejsza od niej.
Odpowiednio gminna lub dzielnicowa komisja wyborcza wzywa wówczas komitety wyborcze, poprzez rozplakatowanie obwieszczeń, do dokonania dodatkowych zgłoszeń list kandydatów w terminie pięciu dni od dnia ich rozplakatowania.
Upoważnienia do zgłoszenia listy kandydatów
Uprawnionym do zgłoszenia listy kandydatów w imieniu komitetu wyborczego jest pełnomocnik wyborczy komitetu lub osoba imiennie przez niego upoważniona.
Upoważnienie powinno zawierać:
- pełną nazwę komitetu wyborczego;
- nazwisko i imię pełnomocnika wyborczego udzielającego upoważnienia;
- wskazanie zakresu udzielonego upoważnienia, tj. upoważnienie do zgłoszenia list kandydatów w imieniu wymienionego z nazwy komitetu wyborczego do danej rady lub na określonym obszarze;
- dane osoby upoważnionej.
Zakres upoważnienia może obejmować również wyznaczenie mężów zaufania do obwodowych komisji wyborczych (wystawienie im stosownych zaświadczeń) oraz zgłaszanie kandydatów do terytorialnych
i obwodowych komisji wyborczych.
Treść upoważnienia powinna zawierać wyraźne stwierdzenie, iż osoba wymieniona w upoważnieniu — z podaniem jej nazwiska, imion, dokładnego adresu zamieszkania i numeru PESEL — została upoważniona przez pełnomocnika wyborczego do zgłoszenia list kandydatów w imieniu wymienionego z nazwy komitetu wyborczego do danej rady gminy lub na określonym obszarze.
Upoważnienie powinno być opatrzone:
datą wystawienia,
własnoręcznym podpisem pełnomocnika wyborczego.
Osoba upoważniona przez pełnomocnika nie może upoważniać innych osób do zgłaszania list kandydatów na radnych.
Gdzie należy dostarczyć listy kandydatów?
Zgłoszenie, podpisane przez pełnomocnika wyborczego komitetu lub przez osobę przez niego upoważnioną do zgłoszenia listy, może być dostarczone odpowiednio gminnej lub dzielnicowej komisji wyborczej osobiście przez podpisującego zgłoszenie lub przez inną osobę albo nadesłane przesyłką listową lub kurierem. W przypadku wysłania zgłoszenia przesyłką listową lub kurierem o dotrzymaniu terminu decyduje data wpływu zawiadomienia do gminnej lub dzielnicowej komisji wyborczej.
W zgłoszeniu należy wskazać:
- nazwisko i imię osoby zgłaszającej listę kandydatów ze wskazaniem, czy zgłoszenia dokonuje pełnomocnik wyborczy czy upoważniona przez niego osoba oraz wskazaniem dokładnego adresu zamieszkania i w celach organizacyjnych numeru telefonu i adresu e-mail osoby dokonującej zgłoszenia;
- nazwę komitetu wyborczego, w którego imieniu dokonywane jest zgłoszenie listy kandydatów ze wskazaniem adresu jego siedziby;
- nazwę odpowiednio rady gminy lub rady dzielnicy m. st. Warszawy oraz oznaczenie numeru okręgu wyborczego, w którym zgłaszana jest lista kandydatów;
- nazwisko, imię (wszystkie imiona zgodnie z danymi zawartymi w ewidencji ludności), wiek (w latach, nie data urodzenia) i miejsce zamieszkania (tylko nazwa miejscowości, bez pełnego adresu) każdego z kandydatów na radnych. Nazwiska kandydatów należy umieścić w kolejności ustalonej przez komitet wyborczy.
Zgłaszający listę może wnosić, by przy nazwisku kandydata umieścić adnotację „popierany przez ….” wymieniając nazwę lub skrót nazwy tylko jednej partii politycznej lub organizacji społecznej, która popiera kandydata. Poparcie kandydata powinno być potwierdzone pismem właściwego statutowego organu danej partii lub organizacji, które należy dołączyć do zgłoszenia listy.
Podpisy poparcia dla listy kandydatów – Ile? Gdzie?
Zgłoszenie listy kandydatów w każdym okręgu w gminie liczącej powyżej 20 tys. mieszkańców lub dzielnicy m.st. Warszawy powinno być poparte podpisami co najmniej 150 wyborców stale zamieszkałych w danej gminie lub dzielnicy m.st. Warszawy, tj. ujętych w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy lub dzielnicy m.st. Warszawy.
Zgłaszający listę zostanie poinformowany o terminie czynności sprawdzających wykaz podpisów. Zgłaszający lub osoba przez niego upoważniona może być obecna przy tych czynnościach. Jednakże jego nieobecność lub osoby przez niego upoważnionej nie wstrzymuje sprawdzania wykazu podpisów.
Co należy dołączyć do każdej listy kandydatów
Do zgłoszenia każdej listy kandydatów należy dołączyć:
- postanowienie (kopię) o przyjęciu zawiadomieniu o utworzeniu komitetu wyborczego przez Państwową Komisję Wyborczą lub właściwego komisarza wyborczego;
- dokument stwierdzający ustanowienie pełnomocnika wyborczego z podaniem jego nazwiska i dokładnego adresu zamieszkania oraz numeru PESEL;
- upoważnienie wystawione przez pełnomocnika wyborczego komitetu do zgłoszenia listy kandydatów, jeżeli zgłoszenia listy kandydatów dokonuje osoba przez niego upoważniona;
- ewentualny wniosek o oznaczenie kandydatów nazwą lub skrótem nazwy popierającej partii lub organizacji społecznej, jeżeli wniosek ten nie został zawarty w treści zgłoszenia;
- pisma organów statutowych partii politycznych/organizacji społecznych potwierdzające poparcie dla kandydatów umieszczonych na liście kandydatów, jeżeli osoba zgłaszająca wnosi o oznaczenie kandydatów wskazanym poparciem partii lub organizacji;
- wykaz podpisów wyborców popierających listę kandydatów;
- pisemne oświadczenie każdego kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie;
- oświadczenie lustracyjne każdego kandydata — obywatela polskiego urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r.;
- jeżeli kandydat składał już po 13 września 2007 r. oświadczenie według wskazanego wyżej wzoru, to nie składa go, tylko załącza informację o złożeniu oświadczenia;
- oświadczenie kandydata, że nie został pozbawiony prawa do kandydowania odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej jego pochodzenia lub w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
- oświadczenie kandydata, że nie pełni on urzędu, który objęty jest zakazem łączenia funkcji.
Co jeśli dokonujemy zmian na listach lub się odwołujemy?
Po dokonaniu zgłoszenia uzupełnienie listy o nazwiska kandydatów lub zmiany kandydatów albo ich kolejności na liście są niedopuszczalne.
Wyjątek przewidziany jest w art. 436 § 2 Kodeksu wyborczego, zgodnie z którym w przypadku gdy nazwisko kandydata skreślono z listy na skutek jego śmierci, co spowoduje, że w okręgu wyborczym liczba kandydatów jest równa liczbie radnych wybieranych w tym okręgu lub mniejsza od niej, odpowiednio gminna lub dzielnicowa komisja wyborcza zawiadamia pełnomocnika wyborczego lub osobę, która dokonała zgłoszenia listy o możliwości zgłoszenia nowego kandydata.
Uzupełnienie listy w tym trybie może nastąpić najpóźniej w dniu 28 marca 2024 r. i nie wymaga zbierania podpisów wyborców popierających zgłoszonego kandydata.
Tryb przyjmowania zgłoszeń przez odpowiednio gminną lub dzielnicową komisję wyborczą, sposób dokonywania kontroli poprawności zgłoszenia i rejestracji listy regulują art. 429-434 Kodeksu wyborczego. Od uchwał odpowiednio gminnej lub dzielnicowej komisji wyborczej, o których mowa w art. 430 i art. 431 Kodeksu wyborczego zgłaszającemu listę służy prawo odwołania do komisarza wyborczego, w terminie dwóch dni od dnia podania do publicznej wiadomości uchwały odpowiednio gminnej lub dzielnicowej komisji wyborczej w Biuletynie Informacji Publicznej prowadzonym przed urząd odpowiednio gminy lub dzielnicy obsługujący daną komisję (art. 432 § 1).
Na postanowienie komisarza wyborczego uznające odwołanie za nieuzasadnione osobie zgłaszającej listę przysługuje prawo wniesienia skargi do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie dwoch dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia komisarza wyborczego na stronie internetowej właściwej delegatury Krajowego Biura Wyborczego w zakładce „Aktualności”.
Nadzór nad przestrzeganiem prawa przez gminne i dzielnicowe komisje wyborcze sprawuje właściwy komisarz wyborczy, który rozpatruje skargi na działalność tych komisji wyborczych, udziela komisjom wyjaśnień oraz uchyla uchwały komisji podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej.
Załączniki (klik)
Zgłoszenie listy kandydatów na radnych w wyborach do Rady
Lista poparcia na listę kandydatów
Oświadczenie o wyrażeniu zgody na kandydowanie
