Według głosów oddanych przez Polaków w ostatnich Wyborach Parlamentarnych, które odbyły się 15.10.2023r., największą ilość głosów Polacy oddali na komitet wyborczy Zjednoczonej Prawicy, w którym główną partią jest Prawo i Sprawiedliwość. O tym jak przebiegło głosowanie w naszym regionie i kto będzie w sejmie reprezentował Podkarpacie pisaliśmy w tym artykule: https://ppitv.pl/wyniki-wyborow-parlamentarnych-2023-kto-z-podkarpackich-okregow-zasiadzie-w-sejmie-rp/. Pomimo zwycięstwa komitetu “Zjednoczonej Prawicy” ten jednak może nie być w stanie stworzyć własnego Rządu. Dlaczego tak się stało oraz mechanizmy tworzenia Rządu postaramy się przybliżyć w tym artykule.
Według Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej 30 dni od przeprowadzenia wyborów parlamentarnych musi odbyć się pierwsze posiedzenie Sejmu (w tym przypadku najpóźniej 14 listopada), które zwoływane jest przez prezydenta RP. Podczas tego posiedzenia do dymisji na ręce prezydenta poda się obecny rząd, choć będzie sprawował obowiązki do czasu powołania nowego rządu.
Podczas pierwszego posiedzenia Sejmu otwartego przez marszałka-seniora powołanego przez prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów, przeprowadzi złożenie ślubowania poselskiego oraz wybór marszałka Sejmu, który zastąpi go na tej funkcji.
Data pierwszego posiedzenia Sejmu wyznaczy czas, kiedy to powołany zostanie rząd. Jego skład zaproponuje desygnowany przez prezydenta premier. Zgodnie z Konstytucją powołanie nowego rządu powinno się odbyć w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu, a zakładając najdłuższe możliwe okresy, będzie to 28 listopada.
W Konstytucji RP napisane jest, iż premier od dnia powołania rządu będzie miał 14 dni na przedstawienie Sejmowi programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania co nastąpi najpóźniej do 12 grudnia bieżącego roku. Do uzyskania wotum zaufania jednak potrzebna jest bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W obecnej sytuacji jest to 231 głosów za przy liczbie 460 posłów, jednakże Prawo i Sprawiedliwość mimo wygranej zdobyło tylko 194 mandaty samodzielnie. To nie daje wystarczającej liczby głosów za powołaniem nowego rządu. Tu wchodzi rola opozycji, gdzie Koalicja Obywatelska, Trzecia Droga i Lewica zdobyły w sumie 248 mandatów i jeśli rzeczone komitety połączą siły tworząc koalicję będą miały niezbędną większość głosów by powołać swój Rząd. Poniżej krok po kroku wyjaśnimy jak w teorii może ten cały proces przebiegać w różnych wariantach:
1.Powołanie rządu – etap pierwszy
Prezydent zwyczajowo desygnuje premiera ze zwycięskiej w wyborach partii. Zwyciężyło Prawo i Sprawiedliwość. Jednocześnie jednak Prawo i Sprawiedliwość jak wspomnieliśmy wcześniej nie będzie mogło rządzić samodzielnie przez zbyt małą ilość mandatów będzie miał za mało mandatów w Sejmie potrzebnych do zdobycia wotum zaufania dla swojego rządu. Nawet jeśli komitet Zjednoczonej prawicy wszedł by w koalicję dla przykładu z Konfederacją, która jako jedyna nie ma w planach wejść do wcześniej wspominanej przez nas koalicji, nie będą mieli oni wymaganej większości gdyż według oficjalnych danych Konfederacja posiada tylko 18 mandatów. Nawet ewentualne porozumienie PiS z tą partią nie daje szansy na uzyskanie powołanemu rządowi wotum zaufania.
Tutaj duży wpływ na całą sytuację będzie miał prezydent RP Pan Andrzej Duda. Ma on wybór gdyż nie musi desygnować premiera ze zwycięskiej w wyborach partii. Jeśli jednak to zrobi, to zgodnie z obecnym rozłożeniem głosów w Sejmie, rządu nie uda się powołać w pierwszym kroku, który zakłada Konstytucja.
2.Powołanie rządu – etap drugi
Jeżeli Rada Ministrów nie zostałaby powołana lub rząd nie otrzymałby wotum zaufania, to Sejm będzie wybierał nowego premiera oraz proponowanych przez niego ministrów. Potrzebna jest w tym wypadku, tak samo jak w przy procedurze wyboru premiera desygnowanego przez prezydenta, bezwzględna większość głosów. Frekwencja podczas głosowania nie może być mniejsza niż połowa ustawowo wybranych posłów.
W obecnej sytuacji większość głosów może uzyskać opozycja w składzie Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi oraz posłów Lewicy. Będą oni mogli w takim wypadku stworzyć Rząd koalicyjny. W takim wypadku wobec Konstytucji prezydent ma obowiązek powołać tak wybraną Radę Ministrów i odebrać przysięgę od jej członków. W tej wersji wydarzeń nowy Rząd może zostać powołany najpóźniej 26 grudnia .
3.Powołanie rządu – etap trzeci
Gdyby rządu nie udało się powołać gdyż np. posłowie opozycji nie doszliby do konsensusu, znów od prezydenta RP zależy jak dalej potoczy się sytuacja. Według Konstytucji w ciągu 14 dni powołuje on premiera i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania rządu przez prezydenta ponownie udziela mu wotum zaufania, bądź nie. W tym wypadku do 23 stycznia najpóźniej musi odbyć się to głosowanie.
Tym razem zwykła większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów jest potrzebna do zdobycia wotum zaufania. Jest to łatwiejsze do uzyskania poparcie, gdyż wystarczy, aby głosów za było więcej niż głosów przeciw, a głosy wstrzymujące się nie mają znaczenia. Jednak jeśli tu nie uda się Rządowi zdobyć wotum zaufania, czeka nas ostatni etap.
4.Nowe wybory – etap czwarty w przypadku nie wybrania Rządu
Jeśli żaden Rząd nie uzyska wotum zaufania, na wszystkich etapach opisanych w Konstytucji, prezydent RP skraca wtedy kadencję Sejmu i zarządza rozpisanie nowych wyborów parlamentarnych.
Podsumowując jak Państwo widzą mimo wygranej i zdobycia największego poparcia w historii Prawo i Sprawiedliwość, może nie być w stanie stworzyć nowego Rządu, a duże szanse ma na to opozycyjna koalicja w składzie komitetów Koalicji Obywatelskiej, Trzeciej Drogi oraz Lewicy. Dużo zależy także od prezydenta RP Andrzeja Dudy, którego decyzje mogą przyspieszyć lub spowolnić powstanie nowego Rządu, lub zgoła doprowadzić do rozpisania wcześniejszych wyborów parlamentarnych.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju
Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich PROO na lata 2018-2030
