Do 12 lutego należy zgłaszać komitety wyborcze do wyborów samorządowych. Zaś do 4 marca należy zgłosić listy kandydatów. Jak wygląda proces i wymagania? Wcześniej informowaliśmy o kwestii kandydowania do gmin ponad 20 tysięcy, teraz omówimy kwestie dotyczące tych mniejszych gmin Przedstawimy to w poniższym artykule:
Kto może kandydować na radnego?
Kandydatem na radnego może być osoba, która:
- ma prawo wybierania w tych wyborach;
- jest obywatelem polskim lub obywatelem Unii Europejskiej, niebędącym obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
- najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat;
- stale zamieszkuje na obszarze gminy, w której kandyduje – nie ma obowiązku zamieszkiwania na obszarze okręgu wyborczego, w którym kandydat zostanie zgłoszony;
- jest ujęta w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania ma obszarze danej gminy.
Kandydatem na radnego może być osoba wchodząca w skład komitetu wyborczego.
Kto nie może być kandydatem?
Nie może być kandydatem osoba:
- pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
- pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
- ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu;
- skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- wobec której – w postępowaniu lustracyjnym – wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności;
- będąca obywatelem Unii Europejskiej niebędącym obywatelem polskim albo obywatelem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, pozbawiona prawa wybieralności odpowiednio w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem albo Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
Posiadanie praw wyborczych ocenia się na dzień wyborów. W przypadku prawomocnego skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe pozbawienie prawa wybieralności następuje na czas określony okresem ewidencjonowania w Krajowym Rejestrze Karnym. Oznacza to, że osoby, wobec których zapadł taki wyrok, nie mają biernego prawa wyborczego, tj. nie mogą kandydować, w okresie, w którym są wpisane do ewidencji Krajowego Rejestru Karnego.
Kandydatem na radnego nie może być pełnomocnik finansowy komitetu wyborczego. W przypadku zgłoszenia listy kandydatów na radnych przez komitet wyborczy wyborców zamierzający zgłaszać kandydatów tylko w jednej gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców pełnomocnik wyborczy będący jednocześnie pełnomocnikiem finansowym tego komitetu nie może być kandydatem na radnego.
Wymogi dotyczące listy kandydatów
W wyborach do rad gmin:
- komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym tylko jedną listę kandydatów;
- w przypadku utworzenia koalicji wyborczej i powołania koalicyjnego komitetu wyborczego w celu zgłoszenia wspólnych list kandydatów do danej rady komitet wyborczy partii politycznej wchodzącej w skład koalicji nie może samodzielnie zgłaszać list kandydatów do tej rady, jeżeli w okręgu wyborczym została zgłoszona wspólna lista kandydatów;
- lista kandydatów w wyborach do rady w gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców może zawierać tylko jedno nazwisko;
- lista kandydatów w gminie liczącej do 20 tys. mieszkańców powinna być poparta podpisami co najmniej 25 wyborców stale zamieszkałych w danej gminie, ujętych w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy. Wyborcy udzielający poparcia nie muszą natomiast stale zamieszkiwać na obszarze okręgu wyborczego, w którym zgłaszana jest lista kandydatów na radnych. Wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów, a udzielonego poparcia nie można wycofać;
- kandydat na radnego może jednocześnie kandydować w wyborach tylko do jednego organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego i może być zgłoszony tylko w jednym okręgu i tylko z jednej listy kandydatów;
- nie ma zakazu jednoczesnego kandydowania na radnego i na wójta lub burmistrza w tej samej gminie. W przypadku jednoczesnego wyboru tego samego kandydata na radnego i na wójta, jego mandat radnego wygasa z mocy prawa.
Kto jest upoważniony do zgłoszenia listy kandydatów?
Uprawnionym do zgłoszenia listy kandydatów w imieniu komitetu wyborczego jest pełnomocnik wyborczy komitetu wyborczego lub osoba imiennie przez niego upoważniona.
Upoważnienie powinno zawierać:
- pełną nazwę komitetu wyborczego;
- nazwisko i imię pełnomocnika wyborczego udzielającego upoważnienia;
- wskazanie zakresu udzielonego upoważnienia, tj. upoważnienie do zgłoszenia list kandydatów w imieniu wymienionego z nazwy komitetu wyborczego do danej rady lub na określonym obszarze. Zakres upoważnienia może obejmować również wyznaczenie mężów zaufania do obwodowych komisji wyborczych (wystawianie im stosownych zaświadczeń) oraz zgłaszanie kandydatów do terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych;
- dane osoby upoważnionej.
Treść upoważnienia powinna zawierać wyraźne stwierdzenie, iż osoba wymieniona w upoważnieniu – z podaniem jej nazwiska, imion, dokładnego adresu zamieszkania i numeru PESEL – została upoważniona przez pełnomocnika wyborczego do zgłoszenia list kandydatów w imieniu wymienionego z nazwy komitetu wyborczego do danej rady gminy lub na określonym obszarze.
Upoważnienie powinno być opatrzone:
- datą wystawienia,
- własnoręcznym podpisem pełnomocnika wyborczego.
Osoba upoważniona przez pełnomocnika nie może upoważniać innych osób do zgłaszania
list kandydatów na radnych.
Co należy zrobić, by zgłosić listę kandydatów?
Zgłoszenie, podpisane przez pełnomocnika wyborczego komitetu lub przez osobę przez niego upoważnioną do zgłoszenia listy, może być dostarczone gminnej komisji wyborczej osobiście przez podpisującego zgłoszenie lub przez inną osobę albo nadesłane przesyłką listową lub kurierem. W przypadku wysłania zgłoszenia przesyłką listową lub kurierem o dotrzymaniu terminu decyduje data wpływu zawiadomienia do gminnej komisji wyborczej.
Wymogi dotyczące zgłoszenia listy kandydatów?
W zgłoszeniu należy wskazać:
- nazwisko i imię osoby zgłaszającej listę kandydatów ze wskazaniem, czy zgłoszenia dokonuje pełnomocnik wyborczy czy upoważniona przez niego osoba oraz wskazaniem dokładnego adresu zamieszkania i w celach organizacyjnych numeru telefonu i adresu e – mail osoby dokonującej zgłoszenia;
- nazwę komitetu wyborczego, w którego imieniu dokonywane jest zgłoszenie listy kandydatów ze wskazaniem adresu jego siedziby,
- nazwę rady oraz oznaczenie numeru okręgu wyborczego, w którym zgłaszana jest lista kandydatów;
- nazwisko, imię (wszystkie imiona zgodnie z danymi zawartymi w ewidencji ludności), wiek (w latach, nie data urodzenia) i miejsce zamieszkania (tylko nazwa miejscowości, bez pełnego adresu) kandydata na radnego.
Zgłaszający listę może wnosić, by przy nazwisku kandydata umieścić adnotację „popierany przez …” wymieniając nazwę lub skrót nazwy tylko jednej partii politycznej lub organizacji społecznej, która popiera kandydata (nie więcej niż 45 znaków drukarskich, wliczając spacje). Poparcie kandydata powinno być potwierdzone pismem właściwego statutowego organu danej partii lub organizacji, które należy dołączyć do zgłoszenia listy.
Potwierdzenie poparcia może dokonać również terenowy organ statutowy partii lub organizacji, jeśli jest do tego uprawniony na podstawie statutu partii lub organizacji albo otrzymał pisemne upoważnienie od właściwego organu statutowego. Wniosek o takie oznaczenie kandydata może być zawarty w zgłoszeniu lub w odrębnym piśmie i złożony wyłącznie w czasie zgłoszenia listy.
Zgłoszenie tego wniosku wraz z załączonym potwierdzeniem organu statutowego partii lub organizacji możliwe jest wyłącznie w czasie zgłaszania listy. Oznaczenie kandydata zgodnie ze zgłoszonym wnioskiem będzie uwzględnione na urzędowych obwieszczeniach o zarejestrowanych listach kandydatów na radnych.
Listy poparcia – ile potrzeba?
Zgłoszenie listy kandydatów w każdym okręgu wyborczym powinno być poparte podpisami co najmniej 25 wyborców stale zamieszkałych w danej gminie tj. ujętych w Centralnym Rejestrze Wyborców w stałym obwodzie głosowania na obszarze danej gminy.
Prawidłowo sporządzony wykaz podpisów wyborców udzielających poparcia liście kandydatów zawiera na każdej stronie:
- nazwę komitetu wyborczego zgłaszającego listę (nie skrót nazwy komitetu), numer okręgu wyborczego, w którym lista jest zgłaszana;
- adnotację: „Udzielam poparcia liście kandydatów zgłaszanej przez …(nazwa komitetu wyborczego) w okręgu wyborczym nr …… (numer okręgu) w wyborach do Rady …………… (nazwa rady) zarządzonych na dzień 7 kwietnia 2024 r. a następnie
- czytelnie wpisane nazwiska, imiona, adresy zamieszkania, numery PESEL, daty udzielenia poparcia oraz własnoręczne podpisy wyborców udzielających poparcia liście.
Adres zamieszkania obejmuje: nazwę miejscowości (miasta, wsi, osady) oraz nazwę ulicy i numer domu oraz numer lokalu (mieszkania). Podawanie kodu pocztowego nie jest wymagane. W miejscowościach, w których nie ma ulic, konieczne jest wskazanie numeru domu (posesji). Podanie numeru lokalu dotyczy tylko budynków wielomieszkaniowych.
Brak danych lub niepełne określenie adresu zamieszkania spowoduje uznanie poparcia za złożone wadliwie. Uznaje się za prawidłowo udzielone poparcie, gdy zamiast wskazania pełnego brzmienia nazwy miejscowości w rubryce „Adres zamieszkania” popierający posłuży się powszechnie używanym i jednoznacznie rozumianym skrótem tej nazwy, jeżeli inne dane dotyczące adresu zamieszkania (nazwa ulicy, nr domu, nr lokalu) zostały podane zgodnie z wymaganiami.
Za prawidłowo udzielone poparcie uznaje się również takie, w którym zamiast dokładnego podania adresu zamieszkania w rubryce na to przeznaczonej postawiono znak odnośnika do adresu wskazanego w pozycji bezpośrednio wyżej umieszczonej w wykazie podpisów, pod warunkiem, że osoby umieszczone w tych pozycjach zamieszkują pod tym samym adresem.
Co należy dołączyć do każdej listy kandydatów?
Do zgłoszenia każdej listy kandydatów należy dołączyć:
- postanowienie (kopię) o przyjęciu zawiadomieniu o utworzeniu komitetu wyborczego przez Państwową Komisję Wyborczą lub właściwego komisarza wyborczego;
- dokument stwierdzający ustanowienie pełnomocnika wyborczego z podaniem jego nazwiska i dokładnego adresu zamieszkania oraz numeru PESEL;
- upoważnienie wystawione przez pełnomocnika wyborczego komitetu wyborczego do zgłoszenia listy kandydatów, jeżeli zgłoszenia listy kandydatów dokonuje osoba przez niego upoważniona;
- ewentualny wniosek o oznaczenie kandydata nazwą lub skrótem nazwy popierającej partii lub organizacji społecznej, jeżeli wniosek ten nie został zawarty w treści zgłoszenia;
- pismo organu statutowego partii politycznej/organizacji społecznej potwierdzające poparcie dla kandydata umieszczonego na liście kandydatów, jeżeli osoba zgłaszająca wnosi o oznaczenie kandydata wskazanym poparciem partii lub organizacji;
- wykaz podpisów wyborców popierających listę kandydatów;
- pisemne oświadczenie kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie w wyborach do danej rady zarządzonych na dzień 7 kwietnia 2024 r. oraz o posiadaniu prawa wybieralności do danej rady;
- oświadczenie lustracyjne kandydata (obywatela polskiego urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r.).
Jeżeli kandydat składał już po 13 września 2007 r. oświadczenie lustracyjne to nie składa go ponownie, tylko załącza informację o złożeniu oświadczenia, w której podaje kiedy, komu i w związku z jakim zdarzeniem je złożył.
Z obowiązku złożenia oświadczenia lustracyjnego lub informacji o złożeniu oświadczenia zwolnieni są kandydaci urodzeni 1 sierpnia 1972 r. i później oraz obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, a także obywatele Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
W przypadku zgłoszenia kandydata – obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim lub obywatela Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej do zgłoszenia należy dołączyć ponadto:
- oświadczenie kandydata określające ostatni adres zamieszkania w państwie członkowskim Unii Europejskiej jego pochodzenia lub Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
- oświadczenie kandydata, że nie został pozbawiony prawa do kandydowania w państwie członkowskim Unii Europejskiej jego pochodzenia lub Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej;
- oświadczenie kandydata, że nie pełni on urzędu, który objęty jest zakazem łączenia funkcji.
Po dokonaniu zgłoszenia zmiana kandydata na liście jest niedopuszczalna.
Uzupełnianie listy lub inne wyjątkowe sytuacje
Wyjątek przewidziany jest w art. 436 § 2a Kodeksu wyborczego, zgodnie z którym w przypadku gdy nazwisko kandydata skreślono z listy na skutek jego śmierci, gminna komisja wyborcza zawiadamia pełnomocnika wyborczego lub osobę, która dokonała zgłoszenia listy, o możliwości zgłoszenia nowego kandydata. Uzupełnienie listy w tym trybie może nastąpić najpóźniej w dniu 28 marca 2024 r. i nie wymaga zbierania podpisów wyborców popierających zgłoszonego kandydata.
Tryb przyjmowania zgłoszeń przez gminną komisję wyborczą, sposób dokonywania kontroli poprawności zgłoszenia i rejestracji listy regulują art. 429-434 Kodeksu wyborczego. Od uchwał gminnej komisji wyborczej, o których mowa w art. 430 i art. 431 Kodeksu wyborczego zgłaszającemu listę służy prawo odwołania do komisarza wyborczego, w terminie dwóch dni od dnia podania do publicznej wiadomości uchwały gminnej komisji wyborczej w Biuletynie Informacji Publicznej prowadzonym przez urząd gminy obsługujący daną komisję.
Na postanowienie komisarza wyborczego uznające odwołanie za nieuzasadnione osobie zgłaszającej listę przysługuje prawo wniesienia skargi do Państwowej Komisji Wyborczej w terminie dwóch dni od daty podania do publicznej wiadomości postanowienia komisarza wyborczego na stronie internetowej właściwej delegatury Krajowego Biura Wyborczego w zakładce „Aktualności”.
Nadzór nad przestrzeganiem prawa przez gminne komisje wyborcze sprawuje właściwy komisarz wyborczy, który rozpatruje skargi na działalność tych komisji wyborczych, udziela komisjom wyjaśnień oraz uchyla uchwały komisji podjęte z naruszeniem prawa lub niezgodnie z wytycznymi Państwowej Komisji Wyborczej.
Załączniki:
Wzór zgłoszenia listy kandydatów na radnych
Wzór wykazu podpisów wyborców udzielających poparcie liście kandydatów
Wzor oświadczenia zgody na kandydowanie
Wzór oświadczenia lustracyjnego
Wzór oświadczenia o złożeniu oświadczenia lustracyjnego w przeszłości
Wzór oświadczenia dla obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem Polski
